İnsan içine doğduğu kültürü bedeninde somutlaştırmak ve onun normlarına uygun bir üye olabilmek için her zaman vücudunu süslemek, dekore etmek, güzelleştirmek ve değiştirmek ihtiyacı hissetmiştir. Bu amaçla makyaj, kına, sıva, boya ve takılar gibi farklı, ancak duruma uygun geçici süslemeler ve uygulamalar yapmıştır. Ancak, istenilen estetik sonuca ulaşmak amacıyla, daha kalıcı süslemeler, şekil değişiklikleri tercih edilmektedir. Vücuda kalıcı müdahale örnekleri dövme, yara izleri, faça, baş biçimlendirme ve dişlere oyma, kakma, dolgu ya da dişleri çekmek gibi şekillendirme ya da uygulamaları kapsar.
Kalıcı vücut şekillendirmeleri “vücut modifikasyonu” olarak bilinmekte ve beden görüntüsünün yaşam boyunca değişimini temsil etmektedir. Bu değişim, dönüşüm yalnızca yaşayanlarla ilişkili değildir. Ölümden sonra bile yaşayanların, ruhun terk etmesiyle fiziksel bir nesneye dönüşen bedende kültürel hafızayı yaşatmak ve geri kalanların ölümle başa çıkmasını sağlamak için bedene müdahale etmesi sık rastlanan bir uygulamadır. Bu nedenle, vücuda yapılan müdahaleler “yaşarken” ve “ölüm sonrası” olmak üzere iki gruba ayrılır.
Vücuda müdahale farklı coğrafi bölgelerde, toplumlarda, gruplarda ve farklı zamanlarda değişik nedenlerle yapılmaktadır. Genel olarak vücuda müdahale, insan ile onun yaşadığı çevre ve yarattığı, şekillendiği, şekillendirdiği toplumda kültürler arası iki yönlü, sözlü olmayan bir iletişim aracıdır. İnsan vücudundaki kalıcı ya da geçici müdahaleler insanlar arasında, toplum içerisinde ya da toplumlar arasındaki ilişkileri belirlemekte, düzenlemekte ve kontrol etmektedir. Bu nedenle, vücutla ilgili bütün müdahaleler estetik bir anlama sahip olmanın ötesinde, hem bireysel hem de kültürel kimliğin birer işareti olarak kabul edilebilir.
Anadolu’da vücuda yapılan en yaygın müdahaleler arasında makyaj, kına, dövme, sünnet ve baş biçimlendirme sıralanabilir. Bu sergi, bir sanat aracı olarak insan bedenine, kültürü sembolize etmek, somutlaştırmak ve onun estetik normlarına uyum sağlamak için, yapılan müdahalelerin geçmiş ve günümüzden birer kesitini sunmaktadır.
“Vücuda işlenenler toplumun bir yansımasıdır” Mary Douglas
Üzerinde düşünmeye değer…
Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal
Valentina D’Amico
M. Melis Koruyucu
Elif Başak Aksoy